De meerwaarde van de Code Sociale Ondernemingen voor fondsen en investeerders

Een verkenning bij het Anton Jurgens Fonds en Oranje Fonds – deel 2

6 december 2019

Welke meerwaarde kan de Code Sociale Ondernemingen bieden voor fondsen en investeerders? Hoe helpt de Code hen in hun activiteiten richting sociaal ondernemers? We spreken erover met Frans Jurgens, bestuurslid op de binnenlandportefeuille van het Anton Jurgens Fonds, Tineke Kemp, portfoliomanager Nederland bij het Anton Jurgens Fonds en Freek Mekking, senior projectadviseur van het Oranje Fonds.

We publiceren het interview in twee delen. In dit tweede deel gaan we dieper in op het due diligence traject van fondsen en hoe de Code daarin kan bijdragen. Ook scheppen beide fondsen een vergezicht op de maatschappelijke waarde van de Code en sociaal ondernemerschap, nu er een nieuwe generatie opkomt die vanuit andere waarden denkt en consumeert.

Wat betekent de Code voor het due diligence traject van fondsen?

Wanneer een onderneming een aanvraag tot financiering bij een fonds indient, kijken fondsen  op basis van een due diligence, letterlijk vertaald ‘gepaste zorgvuldigheid’, naar de risico’s en kansen van de onderneming op sociaal, organisatorisch, fiscaal, juridisch, commercieel en financieel gebied. Beide fondsen hebben er in dit traject baat bij, wanneer een onderneming is opgenomen in het Register Sociale Ondernemingen.

Freek Mekking: ‘We zullen natuurlijk altijd ook zelf blijven toetsen, we kijken altijd goed naar een organisatie die een aanvraag doet. Dat zijn we verplicht naar onszelf. Maar als we straks kunnen zien dat een sociale onderneming bij de Code zit, maakt dat het handiger, sneller. Dan weten we hoe het zit met de winstafdracht, er is al goed gekeken naar zaken als missie, implementatie en stakeholders; we kunnen dan iets lichter toetsen.’

Frans Jurgens: ‘Voor ons als fonds helpt het heel erg als een partij in het Register staat. Het maakt het proces sneller, want je spreekt dezelfde taal. Je geeft als ondernemer aan: ik heb over dingen nagedacht, de keuzes die ik heb gemaakt zijn de volgende. Wij doorlopen alsnog de stappen die bij een goede due diligence horen, zeker bij grote bedragen wil je daar goed de tijd voor nemen. Maar het feit dat al die documenten er zijn, up to date en beschikbaar, maakt het proces sneller en veel transparanter.’

‘Dit raakt aan een ander belangrijk thema: de mogelijke perceptie dat er twee werelden zijn, een goede en een slechte. Iemand die niet in het Register zit, is geen slechte sociale ondernemer. Maar wel een ondernemer die in sommige dingen wat minder transparant wil zijn, of bijvoorbeeld minder inspraak wil hebben van stakeholders. Dat is niet slecht, het is alleen anders. Ik zie niet de distinctie: ‘there’s good ones and there’s very good ones’. Maar als je in de Code zit, dan weet je, daar kun je snel mee schakelen. Je kunt sneller aan elkaar duidelijk maken, dit past wel en dat past niet. Vanuit de financieringshoek heeft iedereen daar baat bij.’

Welke kansen biedt de Code in jullie optiek aan de sociaal ondernemer? 

Wanneer fondsen de Code gaan toepassen, kan dit voor deelnemende ondernemers drempelverlagend werken in de toegang tot financiering. Beide fondsen zien echter meer manieren waarop de Code de sector kan versterken.

Freek Mekking: ‘De Code zal de beginnende sociaal ondernemer een handvat bieden de organisatie goed in te richten en de juiste keuzes te maken. De groei van sociaal ondernemers moet nog een vlucht nemen. Die hebben hier een mooi hulpmiddel bij. Wat ik ook hoop: dat men in de peer reviews makkelijker bij elkaar te rade gaat, dat de sector elkaar beter weet te vinden en dat daardoor het hele veld versterkt wordt.’

Frans Jurgens: ‘Meer dan eens heeft de Code een sociaal ondernemer geholpen om goed na te denken: wat gebeurt er als dit bedrijf een keer financieel heel succesvol wordt. Heb ik dan de juiste aandeelhouders met wie deze missie groter kan worden, of willen ze dan dividend; want groei is mooi, maar het is een keer genoeg. Dus hoe zorg ik dat dit niet van mij, als intrinsiek gemotiveerde ondernemer, kan worden afgepakt.’

Tineke Kemp: ‘Sociaal ondernemers willen impact op korte én lange termijn leveren, en dat is best wel moeilijk. Als je actief bent op het gebied van arbeidsparticipatie, moet je soms wel eens wat minder mensen begeleiden om de continuïteit van de organisatie –en daarmee de lange termijn impact-   te kunnen behouden. Je bent de hele dag aan het balanceren. Dan is het volgens mij heel goed om de onderdelen vanuit de Code goed te hebben beschreven. Zowel voor jezelf en intern, als voor externe partijen: ik wil dit op de lange termijn doen, wat had ik ook alweer afgesproken, met mezelf en met m’n stakeholders.’

Een vergezicht op de maatschappelijke waarde van de Code

De Code schetst in haar eigen Theory of Change een duidelijk vergezicht: het oplossen van meer ecologische en sociale vraagstukken, en meer bedrijven die maatschappelijke waardecreatie centraal stellen in hun bedrijfsvoering. Hoe zien de beide fondsen de manier waarop de Code maatschappelijke impact kan maken?

Freek Mekking: ‘Wat ik hoop, is dat door de Code voor veel betrokkenen, waaronder de overheid, duidelijk gaat worden dat er een grote beweging en gemeenschap van sociaal ondernemers is waar dingen goed voor geregeld moeten worden. De ontwikkeling richting een eigen rechtspersoon voor sociaal ondernemers wordt hier misschien mee geholpen. Ik denk dat het handig is als je het in een eigen rechtsvorm kan onderbrengen, en je als sociaal ondernemer niet hoeft te kiezen tussen een stichting en BV. Dat creëert duidelijkheid.’

‘Ik hoop ook dat de vergrote zichtbaarheid van sociaal ondernemerschap ertoe leidt dat de hele productieketen waar een sociaal ondernemer een rol in speelt, duidelijker de sociale kant in beeld krijgt. Mogelijk zelfs dat die impact wordt doorgevoerd in de hele keten. Dat zou vanuit impactinvesteringen helemaal mooi zijn, dat er nóg meer maatschappelijk rendement ontstaat. Sociaal ondernemerschap inspireert, ik hoop dat het makkelijker wordt om het gesprek aan te gaan met alle stakeholders in brede zin: toeleveranciers, overheden, doelgroepen waar je mee werkt. Om hen mee te nemen in dat sociale verhaal en hen te bewegen ook op dat punt meer te doen. Dat lijkt me heel mooi.’

Tineke Kemp: ‘Ik geloof dat sociaal ondernemers een grote toegevoegde waarde hebben in het vormgeven van de noodzakelijke verbinding in onze maatschappij voor de toekomst. Dat begint met het -er en herkennen van sociaal ondernemers. Daarnaast is MVO mooi, en heb je charitatieve onderdelen nodig. En zo kan iedereen, particulieren, sociaal ondernemers, corporates, iets doen om de maatschappij omhoog te trekken.’ Frans Jurgens: ‘Weten waar je voor kiest, helderheid over met wie je te maken hebt, is misschien in de bottomline de grootste verdienste die het Register kan bereiken. Het helpt financiers, klanten en medewerkers te bepalen: waar sta ik voor, welke keuzes maak ik.’

De nieuwe generatie aandeelhouders en consumenten

Freek Mekking: ‘Er zal een tijd komen waarin finance first organisaties te ouderwets worden, dat mensen er geen zaken meer mee willen doen. Het zal nog een tijdje duren denk ik, maar je ziet dat alle corporates die kant op gaan, richting MVO, en sommigen nog een stukje verder. Dat ze hier soms ook gedwongen toe worden door hun investeerders. Als je ziet hoe pensioenfondsen zich verhouden tot de grote bedrijven; die gaan het gesprek aan en zorgen dat ze niet meer de foute dingen doen. Het zal nog een tijd duren, maar het is onvermijdelijk. Aandeelhouders worden ook anders, nu is het nog de traditionele belegger, maar hún kinderen zullen steeds meer voor impact gaan. Uit onderzoek blijkt dat slechts 7% van deze nieuwe generatie alleen nog voor financieel resultaat wil gaan, 93% gaat voor impact: sociale impact, milieu, voedselveiligheid, noem maar op.’

Frans Jurgens: ‘Als ik naar mijn eigen kinderen kijk, zie ik al hoe zij anders keuzes maken. Mijn zoon van 17 springt een gat in de lucht omdat hij een opvouwbaar rietje uit de VS heeft laten komen dat hij voor altijd kan gebruiken. Ik kan me niet voorstellen dat ik daar vroeger blij mee was. Deze generatie is hier anders mee bezig. Ze vinden het belangrijk dat het goed zit. Je kunt hen helpen om makkelijker te identificeren bij wie ze een broodje of chocoladereep of rietje kopen. Ik denk dat dat iets van deze tijd is. Daar kunnen we niet vroeg genoeg mee beginnen, om die beweging te ondersteunen.’